برخی موانع و مشکلات در راه ارائه تعریف واحد از دین

[shams]

برخی موانع و مشکلات در راه ارائه تعریف واحد از دین

رابرت هیوم:
دین به اندازه ای ساده است که هر بچه ی عاقل و بالغ و یا آدم بزرگ می تواند یک تجربه ی دینیِ حقیقی داشته باشد و به اندازه ای جامع و پیچیده است که برای فهم کامل آن و بهره گیری تام از آن نیازمند تجربه و تحلیل می باشد

دبلیوسی اسمیت:
شاید گستاخانه نباشد که بگوییم تاکنون تعریف متقن مجاب کننده ای از دین ارائه نشده و در تعریف دین هیچ تعمیم فراگیر عرضه نشده

میرچا الیاده:
شاید هیچ کلمه ای غیر از دین نباشد که همواره و آشکارا خیلی صاف و ساده به کار می رود ولی در واقع نمایانگرِ نگرش هایی باشد که نه فقط بسیار متفاوتند بلکه گاهی مانعه الجمعند
به طور کلی و اجمالی مفهوم دین برای بسیاری از افراد واضح و آشکار است اما در عین حال در بیان تفصیلی و تبیینِ آن، اختلافهای فراوانی به چشم می خورد دشواری ارائه ی تعریف واحد از دین از آنجا ناشی می شود که با ورود برخی از خصوصیات و ویژگیهایِ برخی ادیان، برخی دیگر از آنها از قلمرو تعریف خارج می شوند و از طرفی هم ارائه ی تعریفی گسترده و باز که بتواند شامل همه ی ادیان باشد باعثِ ورود برخی مکاتب که در واقع دین نیستند می شود فلذا تعاریف از جامعیت و مانعیّت کافی برخوردار نمی باشنددر اینجا به ذکر برخی از عواملی که باعثِ این اختلافات شده می پردازیم

انتزاعی بودنِ مفهوم دین، اختلاف در مصادیق دین، نگاه درون دینی و برون دینی به دین و استفاده از ابزار و روشهای متفاوت در تعریف دین را می توان از جمله عواملی دانست که باعثِ دشواریِ یافتنِ وجه اشتراک میان مکاتبی که نام دین بر آنها اطلاق می شود گردیده است

انتزاعی بودن مفهوم دین:
دین از جمله مفاهیم ماهوی (معقولات اولیه) نیست که دارای مصداق عینی و قابل اشاره حسی در خارج باشد دین مفهومی انتزاعی از مجموعه اعتقادات و آموزه هاست و به سادگی مفاهیمِ امورِ عینی قابل فهم نمی باشد البته این امر غیرواقعی بودن متعلق باورهای دینی مانند خداوند، پیامبر، آخرت و... را به دنبال نخواهد داشت چرا که از مجموعه ی گزاره های ناظربه واقع نیز می توان مفهومی انتزاعی برگرفت.

اختلاف در مصادیق:
تعریف دین از نگاه به مصادیقِ آن گرفته شده اند به عبارت دیگر مصادیق به عنوان ابزار شناختِ ماهیتِ دین می باشند اختلاف در اعتقادات ادیان و دشواری یافتن حدّ مشترک میان همه ی مصادیق دین که از طرفِ دیگر خارج کننده ی مکاتبِ غیر دینی از تعریف باشد مشکلی اساسی را در تعریفِ دین به وجود آورده هاسپرز در کتابِ فلسفه دین در رابطه ی با این عامل چنین آورده:
واژه دین در وواقع آن چنان گسترش پیدا کرده که غیر قابل شناخت شده بعضی گفته اند اعتقاد به خیر بنیادیِ انسان، یک دین است و نیز ایدئولوژی نظیر کمونیسم هم یک دین است یا می تواند باشد...

از طرفی تغییر در پاره ای از ادیان که گاهی اوقات آنها را به طور کلی از مسیرِ اوّلیه خارج کرده و یا باعث ظهور فرق گوناگونی در آنها شده امّآ در عین حال همچنان نام دین بر آنها باقی بوده باعثِ اختلافِ متفکران در مصادیق دین شده است.معمولاً متفکران دین حق را مصداق دین خوانده و درصدد تعریف دین برآمده¬اند و این درحالیست که دیگر متفکران غالباً بدونِ در نظر گرفتن بحث حقانیت و عدم حقانیتِ، ادیانِ موجود و محقق در جهان را مصداقِ دین گرفته و سپس سعی کرده اند تعریفی که شاملِ همه ی آنها شود ارائه دهند

اختلاف در روش ها و ابزار در تعریفِ دین:
عده ای در تعریفِ دین به متون دینی مراجعه کرده و از ابزار و روش های برون دینی پرهیز کرده و در مقابل عده ای نیز بدون مراجعه به متون دینی صرفاً از ابزار برون دینی در این مسئله استفاده کرده اند همچنین برخیا ز دانشمندان دین را براساس پژوهشهایِ تجربی و کارکردهای خارجی و برخی نیز براساس مفاهیم عقلی و غیرتجربی تعریف کرده اند

جزء نگری به جای کل نگری:
برخی از متفکران صرفاً با نظر به قسمتی از دین و غفلت از قسمتهای دیگر آن به تعریف دین پرداخته اند که باعثِ اختلاف مذکور شده است در مثنوی معنوی داستان شناسائی فیل به این مطلب اشاره دارد.