غضب وخشم نعمت یا نقمت

[شهاب]

اصل غضب که خالق انسان در وجود انسان به ودیعه نهاده بسيار نیکو است و ليکن انسان باید خود را کنترل نماید که از حق خارج نشود .

خشم نيرویی است دفاعی که برای دفاع از خود و پاسداری از حق در نهاد انسان گذارده شده ، ولی چون از محور اصلی خویش خارج گردد تبدیل به یکی از رذائل بزرگ می شود و رذائل مهم دیگری را با خود به همراه می آورد. شاعران و ذوق مندان شبیه و مانند برخی از صفتها و حالت ها و غرایز آدمی را در طبیعت جستجو کرده اند .
اندوهگینی را در انسان به خزان یا غروب ، کرامت و بخشندگی را به ابر زایا و باران تشبیه کرده اند .

خشم نیز از غرایزی است که آن را به طوفان دمنده یا رعد طوفنده و برق جهنده و آتشفشان خروشنده تشبیه نموده اند.

در متون دینی اسلام خشم را به «غضب و غیظ» تعبیر می کنند.

دانشمندان و علمای اسلامی خشم را یکی از نعمت های بزرگ خداوند می دانند که در وجود انسان ها به ودیعه نهاده است و به واسطه آن، انسان برای بقای خویش، در برابر ناملایمات طبیعت تلاش می کند و به کمک آن به بازسازی و آبادی دنیا و آخرتش مشغول می شود.

جهاد با دشمنان، حفظ نظام بشر، امر به معروف و نهی از منکر، اجرای تعزیرات، دفاع از جان و مال و جهاد با نفس فقط به کمک و یاری این غریزه ممکن می گردد و اگر غریزه خشم نبود، بشر رو به نابودی و تباهی می گذاشت.

همچنین خداوند در قرآن کریم می فرماید: «و الکاظمین الغیظ؛ و کسانی که خشم خود را فرو می خورند.»آل عمران: 134) و نفرموده کسانی که فاقد خشم و غضب هستند.پس اصل غضب برای هر شخص لازم است

خشم و غضب به اسب سرکشی می ماند اگر بر آن لجام نهند و زین کنند و مهارش را در کف داشته باشند راهواری می کند وگرنه باعث خواری و موجب هلاکت است و مرکوبی است که راکب را با سر بر زمین در می افکند. چرا که خشم بی مهار نوعی جنون است و به جاری آنکه در خدمت فضیلت ها در آید ، خدمتگزار پستی ها و رذیلتها خواهد شد.

بشر در حالت عادی دست به جنایت نمی زند بلکه تنها در حالت بحرانی و بی خودی است که خون چشم را می گیرد و دیدگاه عقل را می پوشاند و سینه را از خشمی طوفانی می جوشاند و جنایتی پیش می آید.
در همین حالت اگر نیروی چون ایمان یا عقل ، خشم را مهار کند هرگز حادثه ای پیش نخواهد آمد تا پشیمانی به بار آید

خشم مانند آتش

با آنکه آتش برای زندگی بشر مفید و لازم است، زیان هایی نیز دارد و با کمترین غفلت و بی توجهی ممکن است آتش سوزی به بار آید و جان و مال افراد طعمه حریق شود.
غریزه خشم نیز مانند آتشی است سوزان و برای حیات انسان ها ضروری، با این حال حتما باید تحت کنترل و مراقبت شدید قرار بگیرد.

اگر این غریزه رها و بی قید بماند و بی رویه بروز کند، ریشه های سعادت فرد و اجتماع را می سوزاند و دین و دنیای او را به تباهی می کشاند.
حضرت علی علیه السلام می فرماید:
خشم، آتشی است مشتعل، کسی که آن را در باطن خود محبوس دارد، با این عمل شراره اش را فرو نشانده است و آن کسی که آزادش گذارد، خود او، اولین کسی است که در شعله اش می سوزد.

اصل خشم و غضب از آتش است که زخم آن به دل می رسد و نسبت آتش با شیطان است، آنجا که گفت: «خَلَقْتَنی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ»(اعراف: 12) و کار آتش حرکت و ناآرامی است، در حالی که کار گل و خاک سکون و آرامش است و هر کس خشم بر او غالب شود، نسبت و شباهت او با شیطان بیش از آدم است

توجه داشتن به انگیزه و سبب خشم و دریافتن اینکه شیطان در ایجاد و شعله ور شدن آن سهیم است، انسان را از هر گونه حرکت نا به جا و ناشایست که نشان دهنده عجز و درماندگی او در برابر شیطان است، بازمی دارد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در همین زمینه می فرماید: «خشم، شراره ای است از سوی شیطان».

اگر ما نگاهی به پرونده های دعوا ودر گیری های منتهی به جنایات یا مشکلات فامیلی واجتماعی بیندازیم می بینیم عامل عمده آن خشم وعصبانیت است که شخص نتوانسته کنترل کند وخداوند متعال در سوره آل عمران ایه 134 الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِى الْسَّرَّآءِ وَالْضَّرَّآءِ وَالْكَظِمِينَ الْغَيْظَ ...پرهیزکاران کسانی اند :که در تنگدستی وفراخی انفاق می کنند وخشم خود را فرو میبرند

حکایت می کنند:
روزی شیطان در نظر عبد اللّه بن حنظله آمد و گفت: می خواهم چیزی به تو بیاموزم!
عبداللّه گفت:
من هیچ نیازی به آموختن از تو ندارم.
شیطان گفت:
عبداللّه ! دقت کن اگر حرفم خیر بود، قبول کن وگرنه، از خود بران.
سپس گفت:
ای پسر حنظله! از غیر خدا تقاضا و تمنا نداشته باش و به هنگام خشم مراقب باش که به کجا کشیده می شوی.