معنا و حقیقت نبوت
|
02-14-2015, 09:02 PM
ارسال: #1
|
|||
|
|||
معنا و حقیقت نبوت
حقيقت نبوت
[/color] واژة «نبوت» در لغت به معناي پيامبري، و واژة «[b]نبي[/b]» به معناي پيامبر است. بنابر قول مشهور، ريشة اين دو واژه، كلمة «نبأ» به معناي خبر است، و يا به گفتة راغب اصفهاني، خصوص خبرهايي است كه از نوعي اهميت برخوردارند. يعني خبرهايي كه فايدهاي بزرگ دارند، و از آنها علم يا ظن غالب حاصل ميشود.[1] و اين ويژگي در مسئله نبوت موجود است؛ زيرا خبرهايي كه پيامبران الهي ـ عليهم السلام ـ به بشر ابلاغ ميكنند، از عاليترين اهميت برخوردارند، زيرا كه سعادت و شقاوت بشر با نوع برخورد انسان با خبرهاي پيامبران رقم ميخورد. [color=#0000CD]بر اين اساس، پيامبر در اصطلاح شرع به كسي گفته ميشود كه خبرهاي مهم آسماني را به بشر ابلاغ ميكند. از اين جا به دست ميآيد كه نبوت با رسالت ملازمت دارد، يعني كسي كه به مقام نبوت و پيامبري برگزيده ميشود، مقام رسالت و پيامرساني را نيز دارد. البته مقصود اين نيست كه دو واژة نبوت و رسالت يا نبي و رسول با يكديگر مترادفاند، بلكه مقصود اين است كه در اصطلاح كلامي، اين دو با يكديگر ملازماند. دليل روشن بر اين مطلب آن است كه قرآن كريم آن جا كه از نبوت عامه سخن ميگويد، گاه واژة «نبي» و گاه واژة «رسول» را به كار ميبرد. چنانكه فرموده است: 1. «كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ.»[2] 2. «لَقَدْ أرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمِيزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ.»[3] آن چه گفته شد مربوط به مطالعة نبوت و رسالت از ديدگاه كلامي است، يعني، فلسفة نبوت و رسالت ـ چنانكه بيان خواهد شد ـ از نظر علم كلام يك چيز است، و از اين نظر تفاوتي ميان نبي و رسول وجود ندارد. و دو آية ياد شده و آيات ديگري كه رسالت و مأموريت پيامبران ـ عليهم السلام ـ را بيان كرده است، تفاوتي ميان پيامبر و رسول نميگذارد؛ ولي از آن جا كه دربارة پيامبران الهي تفاضل و تفاوت مراتب مطرح است، ممكن است در برخي از آيات قرآن يا روايات ميان نبي و رسول فرق گذاشته شده باشد، ليكن فرق مزبور مربوط به مأموريت و مسؤوليت آنان نيست، بلكه مربوط به صفات و ويژگيهاي ديگر آنان است. چنانكه در روايات آمده است: «رسول كسي است كه در خواب و بيداري فرشتة وحي را ميبيند و صداي او را ميشنود، ولي نبي كسي است كه فقط در خواب فرشتة وحي را ميبيند، و در بيداري فقط صداي او را ميشنود.»[4] شايان ذكر است كه روايات ياد شده، غالباً در تفسير دو آية ذيل وارد شدهاند: 1. «وَ كانَ رَسُولاً نَبِيًّا.[5]» 2. «وَ ما أرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِيٍّ إِلاَّ إِذا تَمَنَّي ألْقَي الشَّيْطانُ فِي أمْنِيَّتِهِ.[6]» آية نخست دربارة حضرت موسي ـ عليه السلام ـ و آيه دوم دربارة عموم پيامبران ـ عليهم السلام ـ است و در هر دو آيه «رسول» و «نبي» بر كساني اطلاق شده است كه مأموريت ابلاغ پيامهاي الهي به بشر را داشتهاند. بنابراين، از جنبة كلامي، ميان نبوت و رسالت تفاوتي وجود ندارد. با اين حال ظاهر كلام بر نوعي تفاوت ميان رسول و نبي دلالت ميكند، بدين جهت از ائمه طاهرين ـ عليهم السلام ـ دربارة تفاوت آن دو سؤال شده است، و آنان تفاوت آن دو را به گونهاي كه پيش از اين يادآور شديم، بيان كردهاند. نظرية دوم دربارة تفاوت ميان نبي و رسول ـ كه ديدگاه مشهور ميان متكلمان و مفسران اسلامي است ـ اين است كه رسول، پيامبري است كه مأمور ابلاغ پيامهاي الهي به مردم است، ولي نبي، پيامبري است كه حامل پيامهاي الهي است، خواه، مأمور به ابلاغ آنها باشد، و يا مأمور به ابلاغ آنها نباشد.[7] بنابراين ديدگاه، نسبت ميان نبي و رسول، عموم و خصوص مطلق است؛ زيرا هر رسولي نبي هم هست، ولي هر نبيي، رسول نيست، اين نظريه با آن چه ما پيش از اين يادآور شديم كه نبوت و رسالت از نظر كلامي با يكديگر ملازمه دارند، ناسازگار است. با اين حال ميتوان گفت: مقصود از اين نظريه آن نيست كه در ميان پيامبران كساني بودهاند كه در عين اين كه حامل پيامهاي الهي بودهاند، هيچگاه مأموريت ابلاغ آن پيامها را به مردم نداشتهاند، زيرا چنين فرضي با فلسفة نبوت كه هدايت مردم است منافات دارد، بلكه مقصود اين است كه ممكن است در شرايطي، فردي داراي مقام نبوت باشد، ولي هنوز به مقام رسالت نرسيده باشد، يعني به دلايلي مأموريت ابلاغ پيامهاي الهي به مردم را نداشته باشد. به عبارت ديگر، چه بسا پيامبران الهي قبل از آن كه به رسالت مبعوث شوند، مقام نبوت را داشتهاند، يعني با عالم غيب در ارتباط بوده، و معارفي نيز به آنان وحي ميشده است، اما مأمور ابلاغ آن معارف به مردم، و هدايت آنان نبودهاند. البته روشن است كه پيامبران الهي در آن زمان به عنوان پيامبر نيز شناخته نميشدند، ولي آنگاه كه مأموريت هدايت بشر را عهدهدار ميشدند، هم داراي مقام نبوت بودند، و هم مقام رسالت. و در اصطلاح كلامي، هر گاه نبوت به كار رود، همين معنا مقصود است. حاصل آن كه: از منظر علم كلام و با توجه به فلسفة نبوت، ميان نبي و رسول فرق نيست، ولي از جنبههاي ديگر ميتوان ميان آن دو فرق گذاشت. از قبيل آن چه در روايات بيان شده است، و يا فرقي كه از مفسران و متكلمان يادآور شديم، با توضيحي كه دربارة آن ارائه گرديد. برخي نيز فرق ميان نبي و رسول را براساس كتاب و شريعت دانستهاند. به اين صورت كه: نبي و رسول در اين جهت كه مأموريت هدايت و رهبري مردم را دارند تفاوتي ندارند؛ ولي رسول، به پيامبري گفته ميشود كه صاحب شريعت مستقل، و داراي كتاب آسماني باشد، و نبي به پيامبري گفته ميشود كه صاحب شريعت و كتاب آسماني مستقل نباشد.[8] (به صورت «به شرط لا» يا به صورت «لا بشرط»). اين نظريه، از اين جهت كه هدايت و تبليغ را مأموريت مشترك نبي و رسول ميداند، مورد قبول است؛ ولي از اين جهت كه تفاوت ميان رسول و نبي را به صاحب شريعت و كتاب بودن و غير آن گذاشته است، دليل استواري ندارد، بلكه با كاربردهاي واژة نبي و رسول در قرآن كريم و روايات سازگار نيست، زيرا قرآن كريم، حضرت اسماعيل[9] ـ عليه السلام ـ را رسول ناميده است، در حالي كه او صاحب كتاب و شريعت مستقل نبوده است. «وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِسْماعِيلَ إِنَّهُ كانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ كانَ رَسُولاً نَبِيًّا.[10]» نيز عموم پيامبران را رسول ناميده است: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ.[11]» ________________________ پی نوشت ها : [1] . النبأ خبر ذو فائدة عظيمة يحصل به علم أو غلبة ظنٌ، و لا يقال للخبر في الأصل نبأ حتي يتضمن هذه الأشياء الثلاثه، مفردات راغب، مادة نبأ.» [2] . بقره/ 213. [3] . حديد/ 25. [4] . اصول كافي، ج 1، كتاب الحجة، باب الفرق بين الرسول و النبي. [5] . مريم/ 51. [6] . حج/ 52. [7] . تفسير تبيان، ج 7، ص 331؛ مجمع البيان، ج 4، ص 91؛ تفسير الجلالين، تفسير آية 52، سورة حج، تفسير المنار، ج 9، صص 226ـ225. [8] . تفسير كشاف، ج 2، صص 352ـ165. تفسير بيضاوي، ج 4، ص 57. اسرار الحكم، ص 395. سرمايه ايمان، صص 86ـ85. [9] . اين اسماعيل پسر حضرت ابراهيم نيست، بلكه پيامبر ديگري است. براي توضيح بيشتر به الميزان رجوع شود. [10] . مريم/ 54. [11] . نحل/ 36. |
|||
|
موضوعهای مرتبط با این موضوع... | |||||
موضوع: | نویسنده | پاسخ: | بازدید: | آخرین ارسال | |
فلسفه نبوت | مدیر انجمن | 3 | 4,277 |
02-19-2015 04:12 AM آخرین ارسال: مدیر انجمن |
کاربرانِ درحال بازدید از این موضوع: 1 مهمان