دیدگاه حضرت علی (ع) در مورد آزادی

[مدیر انجمن]

على امیر المؤمنین با خوارج در منتهى درجه آزادى و دموکراسى رفتار کرد.
او خلیفه است و آنها رعیتش،هر گونه اعمال سیاستى برایش مقدور بود اما او زندانشان نکرد و شلاقشان نزد و حتى سهمیه آنان را از بیت المال قطع نکرد،به آنها نیز همچون سایر افراد مى‏نگریست.

این مطلب در تاریخ زندگى على عجیب نیست اما چیزى است که در دنیا کمتر نمونه دارد.

آنها در همه جا در اظهار عقیده آزاد بودند و حضرت خودش و اصحابش با عقیده آزاد با آنان روبرو مى‏ شدند و صحبت مى‏ کردند،طرفین استدلال مى‏کردند،استدلال یکدیگر را جواب مى‏ گفتند.

شاید این مقدار آزادى در دنیا بى ‏سابقه باشد که حکومتى با مخالفین خود تا این درجه با دموکراسى رفتار کرده باشد.

مى ‏آمدند در مسجد و در سخنرانى و خطابه على پارازیت ایجاد مى ‏کردند.

روزى امیر المؤمنین بر منبر بود.مردى آمد و سؤال کرد.
على بالبدیهه جواب گفت.
یکى از خارجی ها از بین مردم فریاد زد: «قاتله الله ما افقهه‏» (خدا بکشد این را،چقدر دانشمند است!).
دیگران خواستند متعرضش شوند اما على(ع) فرمود رهایش کنید،او به من تنها فحش داد.

خوارج در نماز جماعت‏ به على (ع) اقتدا نمى ‏کردند زیرا او را کافر مى ‏پنداشتند.به مسجد مى‏ آمدند و با على (ع) نماز نمى‏ گذاردند و احیانا او را مى ‏آزردند.

على(ع) روزى به نماز ایستاده و مردم نیز به او اقتدا کرده ‏اند.یکى از خوارج به نام ابن الکواء فریادش بلند شد و آیه ‏اى را به عنوان کنایه به على،بلند خواند:
«وَلَقَدْ أُوحِیَ إِلَیْكَ وَإِلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ.» 1
این آیه خطاب به پیغمبر است که به تو و همچنین پیغمبران قبل از تو وحى شد که اگر مشرک شوى اعمالت از بین مى ‏رود و از زیانکاران خواهى بود.
ابن الکواء با خواندن این آیه خواست‏ به على گوشه بزند که سوابق تو را در اسلام مى ‏دانیم، اول مسلمان هستى، پیغمبر تو را به برادرى انتخاب کرد، در لیلة المبیت فداکارى درخشانى کردى و در بستر پیغمبر خفتى،خودت را طعمه شمشیرها قراردادى و بالاخره خدمات تو به اسلام قابل انکار نیست،اما خدا به پیغمبرش هم گفته اگر مشرک بشوى اعمالت ‏به هدر مى‏ رود، و چون تو اکنون کافر شدى اعمال گذشته را به هدر دادى.
على (ع) در مقابل چه کرد؟! تا صداى او به قرآن بلند شد، سکوت کرد تا آیه را به آخر رساند. همین که به آخر رساند، على (ع) نماز را ادامه داد.
باز ابن الکواء آیه را تکرار کرد و بلافاصله على (ع) سکوت نمود. على سکوت مى‏ کرد چون دستور قرآن است که:
وَإِذَا قُرِىءَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ 2 ؛ هنگامى که قرآن خوانده مى‏شود گوش فرا دهید و خاموش شوید.
و به همین دلیل است که وقتى امام جماعت مشغول قرائت است مامومین باید ساکت‏باشند و گوش کنند.
بعد از چند مرتبه ‏اى که آیه را تکرار کرد و مى ‏خواست وضع نماز را بهم زند،على (ع) این آیه را خواند:
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا یَسْتَخِفَّنَّک الَّذِینَ لَا یُوقِنُونَ 3 ؛

صبر کن،وعده خدا حق است و فرا خواهد رسید.این مردم بى ایمان و یقین،تو را تکان ندهند و سبکسارت نکنند. دیگر اعتنا نکرد و به نماز خود ادامه داد. 4

منبع : مجموعه آثار جلد 16 صفحه 31، استاد شهید مرتضى مطهرى

1- زمر/65.
2- اعراف/204.
3- روم/60.
4- شرح ابن ابى الحدید،ج 2/ص 311.